زیندووکرن و دووبارە ڤەگەڕاندنا ژیانێ بۆ هشکەڕوویییێ دهۆکێ

ئەندازیار بێوار عبداللە موحسین

گهۆرینا ئاراستەیێ هشکەڕوویییێ دهۆکێ ژ قەیرانا ژینگەیی و تەندروستی بۆ جهەکێ ستراتیژییێ گەشتیاری و ناڤەندەکا شارستانییا گەشە کری.

 باژێڕێ دهۆکێ ژ لایێ جوگرافی ڤە جهێ خوە دناڤ دلێ کوردستانێدا گرتییە، ب شێوەیەکێ گشتی ناڤەندا باژێڕێ دهۆکێ ب جوانییەکا سروشتی هاتییە دوور پێچ کرن و باژێڕەکێ گەلەک بەختەوەرە ب هەبوونا چەندین دیمەنێن سروشتی و چیایان و میراتەکێ دەولەمەندییێ کولتووری.

ئێک ژ تایبەتمەندییێن هەرە بەرچاڤ دناڤ باژێڕێ جوانێ دهۆکێدا (هشکەڕوویی)ـیێ دهۆکێیە کوو هێمایەکێ خوەڕاگر و گرنگێ میژوویییە بۆ باژێڕێ دهۆکێ.

هشکەڕوویییێ دهۆکێ ب درێژاهییا دەروبەرێن ١٢کم ژ ڕۆژهەلاتا باژێڕێ دهۆکێ سەرڕێژ دبیت و دناڤ دلێ دهۆکێدا دەرباز دبیت تا دگەهیتە ڕیبارێ دهۆکێ. د سەردەمێ خوەدا هشکەڕوویی ئاڤا بەفر و بارانێن چیایێ ڕۆژهەلاتا باژێڕێ دهۆکێ دگەل خوەدا هەلدگرت تا دگەهانده دەشتێن دەوروبەرێ باژێڕی. ل وی دەمیدا خەلکێ ناوچەیێ و دەوروبەر پشت ب ڤی ڕیباری گرێ داینە بۆ کارێن کشتوکالی و خودانکرنا تەرشوتەوالی.

هەرچەندە ڕیبارێ هشکەڕوو ب شێوەیەکێ گشتی بەردەوام نەدبوو و گەلەک جاران تووشی هەلئاوسانا وەرزی دبوو و ڕیبار هشک دبوو یان گەلەک کێم دبوو –بتایبەتی د هاڤین و هشکەسالییێدا– بەلێ دگەل بەرفرەهـبوونا شارنشینا بلەزیا باژێڕێ دهۆکێ و پشت گوههاڤێتنا هشکەڕوویییێ، ڕیبار تووشی چەندین ئاستەنگێن ژینگەیی و تەندروستی بوو، پیشەیا هشکەڕوویی ژ هەلگرتنا ئاڤەکا پاقژ هاتە گهۆرین بۆ کەنالەکێ مەزنیێ ڕشتنا ئاڤا پیس و بکارهاتییا باژێڕی. بڤی ڕەنگی هشکەڕوویییێ دهۆکێ ژ هێلەکا جوانییا سروشتی هاتە تێکدان بۆ قەیرانەکا ژینگەیی و تەندروستی. ئەڤە ژی دێ دەرەنجامێن گەلەک خراب لسەر باژێڕێ هێليت وەکوو پیسکرنا هەوا و ئاخ و ئاڤا بن ئەرد و چەندین مەترسییێن تەندروستییا  گشتی.

برێکا دروستکرنا پرۆژەیێ (هشکەڕوویی)ـیێ باژێڕێ دهۆکێ دێ باوەشا باژێڕەکێ خوەڕاگر و بەردەوام (Sustainable) کەت.

جهێ دلخوشییێیە کوو دشیان دایە قەیرانا ژینگەیی و تەندروستییا هشکەڕوویییێ دهۆکێ وەکوو دەرفەتەک بهێتە ڕەخساندن برێکا پلاندانانەکا ئەندازیاری و ژینگەیی. هشکەڕوویییێ دهۆکێ ژ وی چاڤێ نەشارستانییێ ڕشتنا ئاڤا پیس و کومڤەبوونا پاشماوەیان بهێتە گهۆرین بۆ ناڤەندەکا مەزنیا گەشتیاری.

·      چارەسەرییێن ئەندازیاری ژبۆ گەشەکرن و بووژاندنا هشکەڕوویییێ دهۆکێ دێ چەندین کاریگەری و مفایێن ژینگەیی بۆ باژێڕێ دهۆکێ دابین کەت:

 دروستکرنا ژێرخانا کەسک:

برێکا دروستکرنا کۆریدۆرەکێ کەسکاتییێ ب درێژاهییا دەوروبەرێن هشکەڕوویی و چاندنا ڕووەک و داران و دروستکرنا ڕێڕەوێن پیادەکرنێ دێ شێن هاوسەنگییا ئیکۆلۆژی بوو هشکەڕوویی ڤەگەڕینن. ئەڤ چارەسەرییا ئەندازیاری و ئیکۆلۆژی نەبتنێ دێ کوالێتییا هەوایی و ئاڤێ باشتر کەت، بەلکوو دێ جهەکێ سەرنجڕاکێش بۆ دەمبۆراندنا خەلکێ باژێڕی و گەشتیاران پێشکێش کەت.

·      سیستەمێ بڕێڤەبرنا ئاڤێ لسەر هشکەڕوویی:

برێکا دروستکرنا چەندین حەوزێن ڕاگرتنا ئاڤێ ب درێژاهییا هشکەڕوویی و –بتایبەتی ل بەشێ ڕۆژهەلاتێ باژێڕێ دهۆکێ– و دروستکرنا بەنداڤەکا بچیکیا ژینگەهـدۆست دێ کۆنترۆلەکا بەرچاڤیا لافاوێن وەرزی لسەر هشکەڕوویی کەت  و د هەمان دەمدا دێ پاراستنێ لسەر ڕێڤەچوونا ئاڤەکا پاقژ و بەردەوام کەت دناڤ هشکەڕووییدا و دیسان بۆ پشتڕاستبوون ژ ڕێگریکرن ژ ڕشتنا ئاڤا پیس و بکارهاتییا باژێڕێ دهۆکێ بۆ ناڤ هشکەڕوویی، مە پێویستی ب ڕێکخستنا سیستەمەکێ مۆدێرنیێ ئاڤڕێژ و سۆلینان و وێستگەهەکا پاقژکرنا ئاڤێ هەیە بۆ هندێ ئاڤا پیس تێکەلی ناڤ ئاڤا پاقژا هشکەڕوویی نەبیت.

·     دروستکرنا ناڤەندێن گشتی و ڕەوشەنبیری لسەر هشکەڕوویی:

بۆ زێدەتر گرنگیپێدان ب کولتوورێ جوانێ باژێڕێ دهۆکێ ، برێکا دروستکرنا بازاڕێن گشتی و جهێن هونەری و  کولتووری لسەر هشکەڕوویی دێ کەشەکێ ئارام و دلخوەشکەر بۆ خەلکێ باژێڕی و گەشتیاران دابین کەت.

هەبوونا فەزایێن کەسک و سیستەمێ بڕێڤەبرنا ئاڤێ و دروستکرنا بیناسازییەکا خوەڕاگر و بەردەوام برێکا بکارئینانا تەکنیکێن سەردەمانە وەکوو سەقفێن کەسک و جادەیێن ئاڤهەلکێش و ئاڤاهییێن ژینگەهـدۆست  لسەر هشکەڕوویی دێ زێدەتر هاریکار بن کوو باژێڕێ دهۆکێ ب شێوەیەکێ باشتر بەرگەگرتنا ڕووداوێن توندیێن کەشوهەوایێ بگریت وەکوو: لافاو و هشکەسالی کوو ژ دەرەنجامێ گهۆرینێن کەشوهەوایی دهێنە ڕیدان و هەروەسان دێ کۆنترولەكا بەرچاڤيا پلەیێن گەرمێ دناڤ باژێڕیدا كەت و دیسان دەستپێڕاگەیشتنا خەلکێ باژێڕی بۆ کەسکاتییەکا زێدەتر و ئاڤەکا پاقژتر دێ کوالێتی و ژیانا خەلکێ باژێڕێ دهۆکێ باشتر کەت و ئەڤە ژی دێ بیتە ئەگەرێ هندێ کوو تەندروستییا جەستەیی و دەروونییا خەلکی بەرەف باشتر بچیت.

تێبینی/ وێنەکان بە فۆتۆشۆپ لەلایەن نووسەرەوە ئەنجامدراوە...